Mụn trứng cá là bệnh da liễu mãn tính, với nhiều loại khác nhau. Trong đó, mụn mủ ở mặt khiến nhiều người khó chịu nhất, vì tính thẩm mỹ và cảm giác nhức nhối mà nó mang lại. Bài viết dưới đây mời bạn tìm hiểu chi tiết về mụn mủ ở mặt – nguyên nhân và điều trị.
Mục lục
Cơ chế hình thành mụn mủ ở mặt
Trước hết cần phải hiểu rằng, mụn mủ là một trong 4 dạng điển hình của mụn viêm. Mụn viêm thường bắt đầu từ những sẩn đỏ không nhân, sau đó hình thành mụn mủ, những mụn này tiến triển nghiêm trọng hơn trở thành mụn bọc mủ to và cuối cùng là mụn nang (với nhân mụn ẩn sâu trong da).
Bạn có thể hiểu chi tiết cơ chế hình thành mụn mủ ở mặt như thế này:
Khi tuyến bã nhờn tiết ra nhiều hơn, đặc tính diệt khuẩn và độ đặc của chất bã nhờn thay đổi. Chất bã nhờn đặc quánh hơn, tạo thành các nút bịt kín lỗ chân lông, khiến lỗ chân lông bị tắc lại.
Sau đó, sự dày lên của lớp sừng bề ngoài của nang lông, cùng với sự tích tụ bã nhờn, tạo ra một trở ngại ngăn cản quá trình bài tiết của các tuyến bã nhờn.
Các vi sinh vật sống với số lượng lớn trên da của người khỏe mạnh, trong những điều kiện nhất định. Các nút chai bã nhờn của nang lông là môi trường thuận lợi để chúng sinh sản và hoạt động mạnh mẽ hơn. Vai trò hàng đầu trong việc xuất hiện mụn trứng cá thuộc về vi khuẩn mụn propionic (Propionibacterium acnes). Sự sinh sản tích cực của vi khuẩn mụn propionic dẫn đến phản ứng viêm cấp tính và gây ra sẩn mụn đỏ (có thể tồn tại từ 10 ngày đến 2 tháng)
Dưới tác động của nhiều yếu tố khác nhau, các sẩn này ngày càng lớn lên và tích tụ mủ trắng hoặc vàng bên trong (do các tế bào miễn dịch đã chết cộng với vi khuẩn hình thành nên), lớp viền xung quanh có màu đỏ, khi chạm vào cảm thấy đau.
Nguyên nhân hình thành mụn mủ ở mặt
Mụn có mủ được hình thành trên cơ sở suy giảm chức năng bảo vệ của hàng rào biểu bì. Trong đó, các nguyên nhân gồm có:
Các nguyên nhân bên ngoài:
- Các kích thích về nhiệt độ (độ ẩm cao và khí hậu nóng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mụn)
- Do ảnh hưởng của mỹ phẩm và các thói quen chăm sóc da không khoa học
- Ảnh hưởng của môi trường và điều kiện làm việc (tiếp xúc với khói bụi, xăng dầu, clo, dầu mỡ trong nhà hàng…)
- Tác dụng phụ của thuốc (vắc xin, thuốc tránh thai…)
- Chế độ ăn uống với thực phẩm có chỉ số đường huyết cao.
Nguyên nhân bên trong:
- Làm việc quá sức; căng thẳng
- Bệnh đường tiêu hóa (táo bón, viêm dạ dày, viêm ruột)
- Nhiễm độc mãn tính
- Suy giảm khả năng miễn dịch
- Rối loạn nội tiết (phổ biến nhất là mụn tuổi dậy thì và trước thời kỳ kinh nguyệt)
Sự suy yếu của khả năng bảo vệ kháng khuẩn của da có thể liên quan đến các bệnh tự miễn dịch, bệnh tiểu đường.
Xem chi tiết phân tích về các nguyên nhân hình thành mụn trứng cá
Các phương pháp điều trị mụn mủ ở mặt
Mục tiêu điều trị
Các phương pháp điều trị được đưa ra nhắm vào 5 mục tiêu cụ thể sau
- Làm xẹp mụn, khô cồi mụn và đẩy nhân mụn để loại bỏ mụn bọc hiện có bằng cách loại thuốc bôi mụn tại chỗ
- Ngăn ngừa các loại mụn trứng cá mới xuất hiện bằng cách chăm sóc da khoa học và các biện pháp khác hỗ trợ tổng thể (ví dụ cải thiện chế độ ăn uống, stress, lưu ý về việc dùng thuốc chữa bệnh…)
- Giảm tiết bã nhờn trên da thường sử dụng cá thuốc nhóm retinoid, nội tiết tố – estrogen, kháng nguyên được sử dụng.
- Ngăn chặn quá trình viêm bằng các thuốc kháng khuẩn bên ngoài và bên trong
- Giảm các khuyết điểm thẩm mỹ sau mụn (thâm, sẹo) bằng các phương pháp vật lý trị liệu như peelda, liệu pháp laser, áp lạnh…
Điều trị mụn trứng cá bằng thuốc bôi ngoài da
Phương pháp này thường áp dụng đơn lẻ cho những bệnh nhân có mụn bọc ở mức độ nhẹ. Ngoài ra, nó cũng được dùng để kết hợp với các biện pháp khác để tăng hiệu quả điều trị ở các bệnh nhân bị mụn bọc trung bình và nặng.
Benzoyl peroxide, axit azelaic và tretinoin
Đây là là những loại thuốc bôi phổ biến nhất trong điều trị mụn bọc nói riêng và các loại mụn trứng cá nói chung. Chúng có hiệu quả khi sử dụng lâu dài (từ 3 tháng trở lên). Đôi khi việc sử dụng thuốc có thể gây kích ứng da. Trong trường hợp này, bác sĩ sẽ chỉ định giảm tần suất thoa lên da hoặc giảm nồng độ.
1/ Benzoyl peroxide có tác dụng làm trắng da và tiêu sừng mạnh mẽ. Khả năng “hòa tan” các mô sừng hóa và tác dụng kháng khuẩn rõ rệt nên có thể sử dụng benzoyl peroxide để điều trị mụn trứng cá nhẹ đến trung bình. Sự kết hợp của benzoyl peroxide với kháng sinh, hợp chất azole, chế phẩm lưu huỳnh như một phần của chế phẩm kết hợp làm tăng đáng kể hiệu quả sử dụng.
2/ Axit azelaic có tác dụng chống mụn, kháng khuẩn và chống viêm rõ rệt, nhưng không ảnh hưởng đến việc sản xuất bã nhờn.
3/ Retinoids tổng hợp, chất tương tự của vitamin A. Nó phát huy hiệu quả bằng cách loại bỏ các mụn hiện có và ngăn ngừa sự xuất hiện của các mụn mới bằng cách bình thường hóa quá trình sừng hóa của biểu mô và giảm tiết bã nhờn.Chúng được sử dụng bên ngoài để điều trị mụn bọc trong những trường hợp bệnh nhân đã điều trị với benzoyl peroxide nhưng không hiệu quả hoặc không dung nạp thuốc.
Thuốc kháng sinh tại chỗ
Việc sử dụng thuốc kháng sinh bên ngoài (macrolide, lincosamide) trong điều trị mụn bọc được áp dụng trong trường hợp không có tác dụng từ việc điều trị bằng benzoyl peroxide, axit azelaic và tretinoin hoặc liệu pháp kết hợp trong điều trị các dạng phức tạp của bệnh.
Điều trị mụn bọc ở cằm bằng thuốc uống
Thuốc kháng sinh toàn thân
Loại thuốc này được sử dụng bằng đường uống kết hợp với thuốc bôi tại chỗ đối với mụn trứng cá mức độ trung bình. Trong số các loại thuốc kháng sinh, tetracycline thường được sử dụng nhiều hơn do hoạt tính kháng khuẩn cao, hấp thu nhanh và tích tụ nhiều trong tuyến bã nhờn. Ít thường xuyên hơn, các thuốc macrolide và sulfa được sử dụng trong điều trị mụn trứng cá.
Điều trị mụn bằng thuốc kháng sinh toàn thân bao gồm việc uống thuốc lâu dài (ít nhất một tháng). Trong thời kỳ này, rối loạn vi khuẩn ở ruột và âm đạo, hệ vi sinh da ổn định có thể phát triển. Các tác dụng phụ khác do dùng thuốc kháng sinh là tổn thương loét thực quản, loét dạ dày, nấm móng, tăng sắc tố trên da và móng tay, v.v.
Tương tác của thuốc kháng sinh với các thuốc khác cần được lưu ý để tác dụng của chúng không bị trùng lặp. Trong trường hợp không hoặc kéo dài không thấy tác dụng của điều trị kháng sinh, cần cân nhắc đổi thuốc hoặc kê đơn thuốc retinoid.
Trong điều trị mụn ở phụ nữ, có thể kết hợp điều trị bên ngoài và sử dụng các biện pháp tránh thai nội tiết có chứa kháng nguyên hoặc một loại estrogen. Các dạng mụn trứng cá nặng cần được điều trị kết hợp (bên ngoài và tổng quát).
Việc điều trị không có tác dụng lâm sàng trong hơn 3 tháng là một trong những chỉ định kê đơn thuốc tổng hợp tương tự vitamin A. Ưu điểm của thuốc này là tác dụng trên tất cả các cơ chế gây mụn trứng cá (tăng tiết bã nhờn, tăng sừng nang lông, sinh sản của vi sinh vật, viêm nhiễm). Quá trình điều trị là từ 4 tháng đến 1 năm.
Các phương pháp khác
Trong quá trình điều trị mụn trứng cá, bác sĩ có thể chỉ định các biện pháp hỗ trợ như là:
- Massage, làm sạch da mặt, xông hơi
- Liệu áp laser
- Điều trị mụn bằng IPL
- Điều trị mụn bằng điện di
- …
Chỉ khi nào mụn bọc trở thành áp xe, các mụn bọc nang lớn, không thể loại bỏ bằng cách thông thường thì lúc đó phẫu thuật rạch túi mủ hoặc dùng thuốc corticosteroid để làm tan các ổ có mủ mới được xem xét.
Lưu ý khi chữa mụn mủ trên mặt
Vì mụn mủ chỉ ra một quá trình viêm, nên hầu hết các thủ thuật thẩm mỹ đều chống chỉ định đối với chúng. Những gì còn lại là thuốc men và chăm sóc tại nhà. Dưới đây là một số nguyên tắc cần tuân theo:
Chăm sóc da cẩn thận
- Với vô số mụn mủ, bạn cần phải chăm sóc da cẩn thận hơn để không làm tổn thương chúng. Cần bỏ ngay suy nghĩ nặn mụn. Động tác này sẽ càng tạo điều kiện cho vi khuẩn làm lây lan ổ mủ viêm sang các vùng da lành, đồng thòi làm tăng nguy cơ để lại sẹo sau mụn. (Hỏi đáp thêm: Không nặn mụn thì có bị rỗ mặt không?)
- Loại trừ các sản phẩm có chứa cồn khỏi chế độ chăm sóc. Nỗ lực làm khô nhân mụn sẽ không có tác dụng gì. Da sẽ phản ứng với việc sản xuất bã nhờn nhiều hơn, tăng sừng hóa. Và đây đã là 2 mắt xích trong cơ chế hình thành mụn.
- Mụn mủ rất khó che giấu bằng mỹ phẩm makeup. Bạn càng trang điểm nhiều lớp, khuôn mặt trông càng thiếu tự nhiên và da không “thở” được. Kết quả là các lỗ chân lông bị tắc nghẽn nhiều hơn. Bạn nên ngưng trang điểm, nhưng trong những trường hợp bắt buộc cần đến, bạn chỉ nên trang điểm thật nhẹ nhàng. Đừng bao giờ quên tẩy trang da sạch sẽ vào mỗi buổi tối.
Chú ý chế độ ăn uống
Vì sự xuất hiện của mụn trứng cá có thể liên quan đến việc sử dụng một số sản phẩm nhất định, chẳng hạn như các sản phẩm từ sữa. Có bằng chứng cho thấy chế độ ăn uống dư thừa đường và chất béo, cũng như ăn uống “di chuyển” có thể gây ra tình trạng mụn trứng cá trầm trọng hơn.
Bạn có thể đọc chi tiết về lý do tại sao sữa khiến mụn hình thành và thêm nghiêm trọng trong bài viết này.
Trong khi điều trị, có một số loại thực phẩm bạn cần phải kiêng kị, ví dụ nếu uống thuốc isotretinoin thì cần kiêng các loại hoa quả có màu đỏ, vì chúng chứa nhiều vitamin A, có thể gây tác dụng phụ không mong muốn. Nói chung, bạn không cần lo lắng, vì khi kê đơn, các bác sĩ sẽ lưu ý với bạn chi tiết vấn đề này, bạn chỉ cần tuân thủ nghiêm túc là được.
Đọc thêm: Chế độ ăn uống khoa học cho người có da mụn
