Mụn trứng cá là một tổn thương da mãn tính, mụn có thể ở dạng viêm (mụn sẩn đỏ, mụn mủ, bọc, nang) hoặc mụn không viêm (mụn đầu đen). Chúng phát triển chủ yếu trên mặt, ngực, lưng, vai. Mụn gây ra rất nhiều lo lắng về ngoại hình cho mọi người ở mọi giới tính và lứa tuổi. Trong bài viết hôm nay, mời các bạn tìm hiểu về 16 nguyên nhân gây mụn trứng cá.
Mục lục
Thông tin chung
Mụn trứng cá hình thành bởi một trong những nguyên nhân sau đây:
- Sự tăng tiết bã nhờn
- Sự tắc nghẽn của bã nhờn
- Hoạt động của vi khuẩn trên da
- Phản ứng viêm
Mụn trứng cá xuất hiện ở hầu hết mọi lứa tuổi, từ trẻ sơ sinh đến độ tuổi trưởng thành. Trước đây, mụn trứng cá chỉ được coi là vấn đề tạm thời của tuổi dậy thì, nhưng hiện tại, các trường hợp bị mụn trứng cá ở người lớn từ 25 – 35 trở nên phổ biến hơn. Mụn mang lại rất nhiều lo lắng về ngoại hình cho mọi người ở mọi giới tính và lứa tuổi.
Mụn trứng cá hình thành bởi 4 nguyên nhân nói trên, tuy nhiên, các yếu tố tác động đến 4 nguyên nhân đó rất đa dạng, từ chế độ ăn uống, căng thẳng, rối loạn tiêu hóa, rối loạn nội tiết cho tới vấn đề về gen di truyền…
Giai đoạn trọng tâm kích thích sự hình thành của mụn trứng cá là chính là từ hoạt động quá mức của các tuyến bã nhờn. Điều này xảy ra dưới tác động của một số yếu tố bên trong và bên ngoài tạo điều kiện thuận lợi cho mụn phát triển, cụ thể:
Nguyên nhân gây mụn trứng cá do yếu tố từ bên trong
1: Rối loạn testosterone
Một trong những lí do phổ biến gây ra mụn trứng cá ở tuổi thanh thiếu niên là do sự thay đổi nội tiết tố trong cơ thể. Sự phóng thích tích cực của các hormone steroid, đặc biệt là nội tiết tố androgen – hormone sinh dục nam, gây tăng tiết tuyến bã nhờn ở cả trẻ em gái và trẻ em trai. Bã nhờn thay đổi tính chất của nó, chuyển từ lỏng sang đặc và nhớt.
Các đặc điểm của nền nội tiết tố và phản ứng của da có thể được di truyền. Do đó, khả năng bị mụn trứng cá ở tuổi thiếu niên ở những người trẻ có cha mẹ bị mụn trứng cá cao hơn nhiều so với những người cùng trang lứa với tính di truyền không phức tạp.
Đọc thêm về: Mụn trứng cá nội tiết – nhận biết và điều trị
2: Mụn trứng cá tiền kinh nguyệt
Mức độ hormone steroid ở phụ nữ dao động trong chu kỳ kinh nguyệt và tăng lên trong giai đoạn cuối của nó. Tình trạng này có liên quan đến sự xuất hiện của mụn trứng cá khoảng một tuần trước kỳ kinh nguyệt ở 70% phụ nữ. Ngay cả những người không bị mụn trứng cá cũng thường nhận thấy sự xuất hiện của các mụn đơn lẻ trên cằm vào thời điểm trước kỳ kinh nguyệt.
3: Mụn “nội tiết tố”
Sự xuất hiện của mụn trứng cá và mụn đầu đen ở tuổi thiếu niên được xác định về mặt sinh lý. Tuy nhiên, nếu mụn vẫn tồn tại đến tuổi trưởng thành thì đây là một tín hiệu sức khỏe nghiêm trọng cần xem xét. Phu nữ có mụn nội tiết thường là biểu hiện của bệnh phụ khoa buồng trứng đa nang, mang thai hoặc phá thai – tức là các tình trạng liên quan đến sự thay đổi đột ngột về mức độ nội tiết tố.
Rối loạn nội tiết trong hoạt động của tuyến thượng thận hoặc tuyến yên cũng ảnh hưởng đến sự xuất hiện của mụn trứng cá. Vì vậy, tình trạng hyperandrogenism (thừa hormone sinh dục nam – androgen) thường đi kèm với sự xuất hiện của mụn trứng cá. Vì vậy, đối với người lớn bị mụn trứng cá, không chỉ bắt buộc phải đến gặp bác sĩ thẩm mỹ hoặc bác sĩ da liễu, mà còn phải thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng, tư vấn với bác sĩ nội tiết và bác sĩ phụ khoa (đối với phụ nữ).
Xem chi tiết: Mọi điều bạn cần biết về mụn nội tiết
4: Tăng sừng
Sự dày lên của lớp sừng bề ngoài của da – tăng sừng – có thể phát triển dưới ảnh hưởng của một số yếu tố: nồng độ nội tiết tố, thiếu hụt vitamin A, tiếp xúc với các hóa chất có hại (ví dụ, dầu bôi trơn) hoặc các yếu tố cơ học (ma sát, áp lực) trên làn da. Lớp vảy sừng dày lên cùng với chất nhờn bị biến đổi làm bít lỗ chân lông, là môi trường thuận lợi cho quá trình vi khuẩn phát triển.
5: Các bệnh về đường tiêu hóa
Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng sự xuất hiện của mụn phụ thuộc trực tiếp vào bản chất của chế độ ăn uống và tình trạng đường tiêu hóa của bệnh nhân. Thật vậy, sự chiếm ưu thế của các loại thực phẩm chứa carbohydrate trong chế độ ăn uống và sự thiếu hụt các axit amin thiết yếu và chất béo lành mạnh dẫn đến hoạt động của các tuyến bã nhờn. Trong một số trường hợp, điều chỉnh dinh dưỡng cho phép bạn bình thường hóa việc bài tiết chất nhờn và thoát khỏi mụn trứng cá.
Theo thống kê y tế, ở hơn 50% số người, mụn trứng cá xuất hiện dựa trên nền tảng của bệnh viêm dạ dày và rối loạn vi khuẩn đã tồn tại, 30% khác là do tình trạng bệnh lý của ruột. Vị trí mọc mụn có thể cho thấy dấu hiệu bất thường của đường tiêu hóa. Nổi mụn ở ở vùng sống mũi, má, khóe miệng có thể cho thấy sự thay đổi của tuyến tụy, ở vùng thái dương – túi mật, trên môi trên – dày và trên trán – ruột non. Do đó, tình trạng của đường tiêu hóa đóng một vai trò quan trọng trong việc duy trì làn da khỏe mạnh. Hệ vi sinh đường ruột bình thường, cung cấp 70% khả năng miễn dịch của con người, ngăn ngừa sự hình thành mụn mới và đảm bảo chữa lành các mụn hiện có.
6: Hệ vi sinh riêng lẻ của da
Vi khuẩn Propionbacteria Acne và granulosum, tụ cầu biểu bì, ve, nấm, v.v. sống trong da và miệng của các tuyến bã nhờn của người khỏe mạnh. Ở điều kiện bình thường, chúng không gây ra bất kỳ vấn đề gì, tuy nhiên, làm mất cân bằng trong cơ thể (hyperandrogenism, mụn trứng cá hoặc mụn trứng cá) dẫn đến quá trình sinh sản và viêm tích cực của chúng trên da.
7: Căng thẳng
Bản thân căng thẳng không trực tiếp gây ra mụn, nhưng tác động của nó đến nội tiết tố và tình trạng miễn dịch của cơ thể có thể làm trầm trọng thêm biểu hiện của mụn, gây ra mụn mới và suy yếu cơ chế phòng vệ.
8: Rối loạn hệ thống miễn dịch
Việc suy giảm hệ miễn dịch có thể do một số nguyên nhân: căng thẳng, mắc các bệnh về hệ tiêu hóa ,… nhưng nó luôn khiến cơ thể giảm sức đề kháng trước nhiều tác động xấu khác nhau. Trong bối cảnh suy giảm các cơ chế bảo vệ của da, ngay cả những vi sinh vật “trung tính” cũng có thể gây ra tác hại đáng kể.
Nguyên nhân gây mụn trứng cá do yếu tố từ bên ngoài
1: Sử dụng mỹ phẩm không đúng cách
Sử dụng mỹ phẩm có kết cấu và thành phần không phù hợp có thể làm tắc nghẽn lỗ chân lông và góp phần hình thành mụn trứng cá. Các chất gây dị ứng bao gồm dầu (dầu dừa, dầu đậu nành, hạnh nhân…), lanolin, dầu hỏa, axit oleic, lưu huỳnh, squalene, sorbitanoleate, sodium lauryl sulfate, myristyl lactate,…
Sử dụng mỹ phẩm makeup thường xuyên càng làm tình trạng mụn thêm trầm trọng. Vì vậy, khi mua các loại mỹ phẩm skincare và mỹ phẩm makeup bạn nên chọn những sản phẩm có ghi dòng chữ: “không gây mụn” (nonedyogenic).
2: Sạch sẽ quá mức
Ngược lại, vệ sinh sạch sẽ quá mức cũng có thể kích thích sự xuất hiện của mụn trứng cá. Việc rửa mặt thường xuyên sẽ làm khô da mặt, làm giảm đặc tính bảo vệ và làm trầm trọng thêm các biểu hiện của mụn. Đồng thời, nên rửa tay thường xuyên để loại trừ lây nhiễm từ nguồn gây viêm nhiễm ra toàn bộ bề mặt da.
3: Nặn mụn
Nỗ lực nặn mụn và tự mình loại bỏ chúng có thể dẫn đến kết quả hoàn toàn ngược lại. Khi nặn mụn, nhiễm trùng sẽ thâm nhập vào các lớp sâu hơn của da, gieo mầm các yếu tố không bị viêm, dẫn đến nhiễm trùng và dập tắt chúng. Đặc biệt nguy hiểm là nặn mụn ở vùng tam giác mũi, vì có nguy cơ nhiễm trùng máu chảy vào màng não rất cao. Nên loại trừ việc rửa mặt bằng sản phẩm tẩy tế bào chết khi phát ban viêm trên da. Điều trị mụn hiệu quả và an toàn chỉ có thể được thực hiện bởi bác sĩ da liễu chuyên khoa.
Hướng dẫn: Cách chăm sóc da mặt bị mụn khoa học
4: Kích ứng da
Sự ma sát liên tục và áp lực cơ học lên da (khi đội mũ, đeo cổ chật và mặc quần áo khác) gây ra mụn ở những vùng này.
5: Ảnh hưởng của thuốc
Trong điều trị nhiều bệnh của các cơ quan nội tạng, các hormone steroid hiện đang được sử dụng, là nguyên nhân gây ra mụn trứng cá do thuốc. Dạng mụn này có đặc điểm là mụn xuất hiện đột ngột, trùng với thời điểm bắt đầu dùng corticoid. Sự xuất hiện của mụn trứng cá cũng được quan sát thấy ở những phụ nữ ngừng uống thuốc tránh thai.
6: Khí hậu nóng ẩm
Độ ẩm cao và khí hậu nóng có thể làm trầm trọng thêm tình trạng mụn hoặc khiến nó xuất hiện. Phát ban thường khu trú ở ngực, cổ, lưng – những vùng dễ bị kích ứng nhất về sau.
7: Mặt trời và tia cực tím
Tia cực tím với liều lượng vừa phải sẽ làm khô và khử trùng mụn trứng cá, đồng thời ánh nắng mặt trời làm sáng màu da, do đó che giấu các yếu tố gây mụn. Tuy nhiên, quá nhiều bức xạ tia cực tím có tác dụng hoàn toàn ngược lại. Tăng tiết bã nhờn và làm khô thêm lớp sừng dẫn đến tình trạng nổi mụn và tăng số lượng mụn. Cơ chế này hoạt động cả khi tắm nắng trên bãi biển rộng và trong phòng tắm nắng .
8: Nghề nghiệp tiếp xúc với các chất độc hại
Hoạt động nghề nghiệp của nhiều người liên quan đến việc tiếp xúc trực tiếp với các hóa chất gia dụng và công nghiệp (ví dụ, các sản phẩm dầu mỏ, dầu bôi trơn, clo, v.v.), là nguyên nhân gây ra mụn trứng cá thông qua sự phát triển tăng sừng của da và nang lông.
Đọc thêm về sự ảnh hưởng của chế độ ăn uống đối với việc hình thành mụn trong bài viết: Nên ăn gì – kiêng gì để thoát khỏi nỗi lo mụn trứng cá?
