Viêm loét đại tràng là bệnh lý đường ruột cực kỳ phổ biến, nằm trong nhóm bệnh viêm ruột (cùng với bệnh Crohn). Trong bài viết hôm nay, mời các bạn tìm hiểu chi tiết về triệu chứng, nguyên nhân của bệnh và đặc biệt là những ảnh hưởng nghiêm trọng của bệnh gây ra.
Mục lục
Tổng quan về viêm loét đại tràng
Các triệu chứng của bệnh bao gồm đau bụng, đại tiện không tự chủ, tiêu chảy và có máu trong phân. Tình trạng viêm bắt đầu ở trực tràng và sau đó có thể ảnh hưởng đến toàn bộ đại tràng.
Viêm loét đại tràng là một dạng khác của bệnh viêm ruột (bệnh viêm ruột có 2 loại viêm loét đại tràng và Crohn). Các triệu chứng của hai bệnh này tương tự nhau, nhưng chúng ảnh hưởng đến các bộ phận khác nhau của cơ thể.
- Bệnh Crohn có thể gây tổn thương đến bất kỳ phần nào của đường tiêu hóa (từ miệng đến hậu môn), nhưng viêm loét đại tràng chỉ tác động đến ruột già.
- Bệnh Crohn ảnh hưởng đến toàn bộ độ dày của thành ruột, trong khi viêm loét đại tràng chỉ ảnh hưởng đến niêm mạc của đại tràng.
- Tình trạng viêm trong bệnh Crohn có thể không đồng đều – có thể có sự xen kẽ giữa các vùng khỏe mạnh và bị viêm của ruột. Trong khi đó, viêm đại tràng thường xảy ra liền mạch ở một vùng hoặc toàn bộ ruột.
- Có khoảng 10% bệnh nhân có các triệu chứng giống như viêm loét đại tràng và Crohn nhưng không thể xác định được rõ ràng đó là bệnh nào, nên những trường hợp này được gọi là viêm đại tràng không xác định.
Khoảng 30.000 trường hợp mắc bệnh Crohn và viêm loét đại tràng được chẩn đoán mỗi năm.
Cả bệnh viêm loét đại tràng và bệnh Crohn đều phổ biến hơn ở các nước phát triển, chủ yếu ở các thành phố hơn là vùng nông thôn. Tuy nhiên, bức tranh về dịch tễ học của bệnh đang dần thay đổi. Do đó, số lượng bệnh ngày càng gia tăng ở các nước đang phát triển, bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ và các nước Nam Mỹ.
Bệnh viêm loét đại tràng có chữa khỏi được không?
Hiện nay, khoa học vẫn chưa tìm được nguyên nhân chính xác gây ra viêm loét đại tràng. Người ta cũng không thể dự đoán bệnh sẽ tiến triển như thế nào. Bởi một số bệnh nhân không hề có triệu chứng nào trong suốt nhiều năm, trong khi một số trường hợp khác thì lại khổ sở vì các triệu chứng tái diễn thường xuyên. Tuy nhiên, có một điều chắc chắn rằng: viêm loét đại tràng là bệnh mãn tính.
Các bệnh mãn tính là những bệnh không thể chữa khỏi, nhưng có thể kiểm soát được bằng cách điều trị. Viêm loét đại tràng cũng vậy, đây là bệnh tồn tại suốt đời giống các bệnh mãn tính khác như đái tháo đường, tăng huyết áp, tim mạch – có thể điều trị được nhưng không thể chữa khỏi hoàn toàn. Các triệu chứng của bệnh có thể thuyên giảm hoặc biến mất một thời gian nhưng vẫn có thể tái phát thường xuyên
Theo các nghiên cứu, tuổi thọ của bệnh nhân viêm loét đại tràng bằng với người khỏe mạnh. Một số bệnh nhân có thể gặp các biến chứng nghiêm trọng, nhưng tỷ lệ này là khá nhỏ (bạn sẽ tìm hiểu chi tiết các biến chứng này ở phần bên dưới).
Viêm loét đại tràng nguy hiểm không?
Trong một số ít trường hợp, viêm loét đại tràng có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, đó là:
1. Hẹp lòng đại tràng
Hẹp lòng đại tràng là khi ruột bị thu hẹp do tình trạng viêm đang diễn ra khiến phân khó đi qua ruột già.
Hẹp lòng đại tràng xảy ra trong 5-10% các trường hợp viêm loét đại tràng. Đồng thời, ở một số bệnh nhân, sự di chuyển của phân qua ruột già bị rối loạn và xảy ra tình trạng tắc ruột. Mỗi trường hợp nghiêm ngặt trong viêm loét đại tràng yêu cầu phải kiểm tra kỹ lưỡng bệnh nhân để loại trừ bệnh Crohn và ung thư ruột kết.
2. Ung thư đại tràng
Đại tràng bị viêm loét dâu ngày sẽ dẫn đến tái tạo niêm mạc, tạo ra các tế bào không điển hình và phát triển thành khối u. Không phải tất cả bệnh nhân viêm loét đại tràng đều bị ung thư, nhưng người ta có thể xác định được tỷ lệ bệnh tăng dần theo từng năm. Cụ thể là khoảng 1% trường hợp ung thư sau 10 năm mắc bệnh, trong 20 năm tỷ lệ này là 8%, với thời gian trên 30 năm, tỷ lệ ung thư là 18%.
Đồng thời, ung thư liên quan đến viêm loét đại tràng có nguy cơ cao so với các bệnh ung thư khác, bệnh có thể di căn và chẩn đoán muộn.
Ngay cả khi chỉ một đoạn ngắn của đại tràng bị ảnh hưởng bởi khối u, thì cũng cần thiết phải cắt bỏ toàn bộ đại tràng để ngăn chặn u lan sang phần còn lại của ruột.
3. Xuất huyết đại tràng ồ ạt
Chảy máu đại tràng là biểu hiện điển hình của bệnh và nó xảy ra thường xuyên, chính vì vậy người bệnh đi đại tiện thường thấy máu lẫn trong phân (nếu viêm ở phần cuối đại tràng phân lẫn máu tươi, nếu viêm ở phần đầu đại tràng phân sẽ có màu nâu đen như bã cà phê do máu bị oxy hóa khi di chuyển một đoạn đường dài trong ruột).
Ở người viêm loét đại tràng, lượng máu mất đi trung bình 300 – 500 ml mỗi ngày. Thực tế, triệu chứng này không cần phải can thiệp phẫu thuật, ngay cả khi cơ thể mất máu liên tục nhưng chậm, cơ thể vẫn có thể thích nghi và duy trì huyết áp động mạch.
Tuy nhiên xuất huyết ồ ạt có thể làm giảm áp suất độ ngột gây ra sốc. Khi bị sốc, các mạch ngoại vi giảm mạnh: do đó cơ thể cố gắng duy trì lưu lượng máu (huyết áp thích hợp) trong các cơ quan quan trọng – tim và não. Đồng thời, việc cung cấp máu đến các cơ quan khác bị rối loạn mạnh. Tình huống này phải can thiệp phẫu thuật gấp để điều trị nếu không sẽ nguy hại tới tính mạng.
4. Phình giãn đại tràng nhiễm độc
Khi tình trạng viêm nhiễm lan rộng và nặng, các khí tiêu hóa có thể tràn vào đại tràng khiến đại tràng bị căng phồng. Đây được gọi là phình giãn đại tràng nhiễm độc, có thể xảy ra ở 1 trong 40 người bị viêm đại tràng.
Các triệu chứng bao gồm sốt cao, đau bụng, tiết dịch nhầy trực tràng và mất nước. Điều quan trọng là phải nhanh chóng đưa bệnh nhân đi cấp cứu để phẫu thuật. Các biến chứng của phình giãn đại tràng nhiễm độc rất nghiêm trọng: thủng, nhiễm trùng huyết, suy đa phủ tạng, rối loạn đông máu, tử vong.
5. Thủng ruột
Thủng ruột là hậu quả của phình giãn đại tràng nhiễm độc xảy ra thường xuyên. Tuy nhiên, biến chứng này cũng có thể xảy ra nếu ruột bị viêm nghiêm trọng hoặc tắc nghẽn nghiêm trọng vì bị thắt chặt.
Khi ruột bị thủng, các chất bên trong ruột sẽ tràn vào khoang bụng gây viêm phúc mạc cấp. Bình thường, khoang bụng được vô trùng. Khi vi khuẩn xâm nhập sẽ gây ra những cơn đau bụng dữ dội, sốt cao, buồn nôn và nhiệt độ cơ thể tăng mạnh. Tình trạng này cần được cấp cứu nhanh chóng, nếu không người bệnh có thể tử vong. Tỷ lệ tử vong của những người bị thủng ruột là 30-50% (dù có áp dụng điều trị)
6. Lỗ rò đại tràng (Fistulas)
Trong viêm loét đại tràng, lỗ rò hiếm khi xảy ra (biến chứng này phổ biến hơn ở người mắc bệnh Crohn). Chủ yếu chúng phát triển ở những người đã trải qua phẫu thuật ruột. Đường rò là một ống hoặc ống bất thường kết nối cơ quan nội tạng này với cơ quan nội tạng khác hoặc với bề mặt bên ngoài của cơ thể. Hầu hết các lỗ rò bắt đầu ở thành ruột và kết nối các phần của ruột với nhau, âm đạo, bàng quang hoặc da (đặc biệt là xung quanh hậu môn).
7. Các ảnh hưởng ngoài đường ruột
Viêm loét đại tràng có thể gây ra các vấn đề bên ngoài ruột. Chúng thường xảy ra trong một đợt bùng phát, nhưng có thể xảy ra trong thời gian thuyên giảm hoặc thậm chí trước khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng nào của bệnh viêm ruột. Cụ thể:
7.1. Tổn thương khớp
Trong tất cả các biến chứng ngoài đường tiêu hóa, viêm khớp là phổ biến nhất.
Các vấn đề về khớp như sưng và đau (viêm khớp) ảnh hưởng đến 1/10 người bị viêm đại tràng. Khuỷu tay, cổ tay, đầu gối và mắt cá chân thường bị ảnh hưởng nhiều nhất, ít phổ biến hơn là các khớp cột sống và xương chậu.
7.2. Tổn thương da
Viêm loét đại tràng cũng ảnh hưởng đến da. Nổi ban đỏ hồng là tình trạng phổ biến nhất và xảy ra ở 1/10 người mắc viêm loét đại tràng. Các ban đỏ, hạch phát triển gây đau đớn, thường ở chân. Ban đỏ nốt xuất hiện trong giai đoạn bùng phát và thường cải thiện khi điều trị viêm đại tràng.
Viêm da mủ hoại thư (Pyoderma gangrenosum) ít phổ biến hơn ở những người bị viêm loét đại tràng. Bệnh bắt đầu bằng những mụn nước nhỏ, sau đó trở nên đau rát, sau đó chuyển thành những vết loét sâu. Có sự phá hủy da và hoại tử các mô. Tổn thương có thể xảy ra ở bất cứ đâu, nhưng thường xuất hiện nhiều nhất ở ống chân.
7.3. Tổn thương mắt
Một số người bị viêm đại tràng có thể bị viêm mắt, ảnh hưởng đến lớp bên trên củng mạc. Người bệnh có hiện tượng viêm kèm theo đỏ và nhức mắt. Viêm biểu mô nặng thêm đồng thời với viêm đại tràng, vì vậy, đôi khi bác sĩ sẽ kê thêm thuốc nhỏ mắt trong đơn thuốc điều trị viêm đại tràng, để giúp người bệnh bớt khó chịu do đau nhức mắt.
Viêm màng bồ đào (viêm mống mắt) và viêm củng mạc (viêm các lớp sâu của củng mạc và mạch máu) cũng xảy ra với viêm loét đại tràng. Đây là những rối loạn nghiêm trọng, nếu không được điều trị, có thể dẫn đến mất thị lực.
Lưu ý:
Thông thường bệnh nhân viêm loét đại tràng thường có tổn thương đồng thời cho mắt, da và khớp. Vì những lý do không rõ, ở một số bệnh nhân, các biểu hiện ngoài đường tiêu hóa có thể chiếm ưu thế, và trong một số trường hợp, các triệu chứng ruột thậm chí đi ngoài, có thể làm phức tạp thêm chẩn đoán. Điều này đặc biệt phổ biến ở trẻ em. Do đó, điều quan trọng là phải luôn cảnh giác trong mối quan hệ với những trẻ vị thành niên có tốc độ tăng trưởng và phát triển chậm hơn so với các bạn cùng lứa tuổi, cảm thấy không khỏe và yếu ớt, sốt. Đây có thể là những biểu hiện toàn thân của các bệnh viêm đường ruột.
7.4. Tổn thương xương
Những người bị viêm loét đại tràng có nguy cơ cao bị loãng xương. Điều này có thể là do chính quá trình viêm, kém hấp thu canxi cần thiết cho sự hình thành xương, lượng canxi thấp do từ chối các sản phẩm từ sữa hoặc sử dụng các loại thuốc steroid. Chính vì thế, người bệnh viêm loét đại tràng nên tập thể dục vừa phải và đều đặn, đồng thời bổ sung canxi, vitamin D để xương chắc khỏe hơn.
7.5. Rụng tóc
Rụng tóc do telogen xảy ra ở 1 trong 3 người bị bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng. Nếu người bệnh bị căng thẳng kéo dài hoặc mệt mỏi cũng có thể làm gián đoạn tạm thời sự phát triển của tóc. Telogen effluvium phát triển do các đợt cấp thường xuyên, dinh dưỡng kém, thiếu sắt và kẽm trong viêm loét đại tràng.
7.6. Tổn thương miệng
Loét bề ngoài của niêm mạc miệng – aphthae xảy ra ở 1 trong số 25 bệnh nhân bị viêm loét đại tràng, thường là trong đợt cấp.
Các tổn thương nhỏ và biến mất trong vòng 1-2 tuần, thuốc sát trùng tại chỗ được kê đơn (Miramistin, Stomatidin, Holisal). Đôi khi chúng kéo dài nhiều tuần, trong trường hợp này cần phải điều trị bằng thuốc nội tiết do bác sĩ chỉ định.
7.7. Tổn thương gan
Trong một số trường hợp, viêm loét đại tràng phát triển gây viêm gan và đường mật.
Một tình trạng được gọi là viêm đường mật xơ cứng nguyên phát (PSC) ảnh hưởng đến một trong 25 người bị viêm đại tràng. PSC gây viêm đường mật, sau đó bị xơ cứng và được thay thế bằng mô xơ. Cuối cùng, các tế bào gan bị ảnh hưởng. Các triệu chứng bao gồm mệt mỏi, đau vùng hạ vị bên phải, ngứa, vàng da và giảm cân. Điều trị thường là bằng axit ursodeoxycholic (Ursofalk).
Một số loại thuốc được sử dụng để điều trị bệnh, chẳng hạn như methotrexate và azathioprine, ảnh hưởng đến gan. Trong trường hợp này, các loại thuốc khác được kê đơn.
7.8. Ảnh hưởng chức năng tim
Người bị viêm đại tràng có nguy cơ hình thành huyết khối, bao gồm huyết khối tĩnh mạch sâu, cao gấp 2 lần so với người bình thường.
Những người bị bệnh Crohn hoặc viêm đại tràng hoạt động cũng có nguy cơ mắc bệnh tim mạch tăng nhẹ, bao gồm các cơn đau tim và đột quỵ. Nếu bạn cảm thấy đau ngực, khó thở, tê, yếu hoặc đau nhức ở tay hoặc chân, bạn nên đến gặp bác sĩ ngay lập tức.
7.9. Thiếu máu
Thiếu máu là một trong những biến chứng thường gặp của bệnh viêm đại tràng. Với viêm loét đại tràng, rất có thể xảy ra tình trạng thiếu máu do thiếu sắt. Bệnh này là do chế độ ăn uống thiếu chất sắt, kém hấp thu chất sắt từ thức ăn, hoặc mất máu kéo dài liên tục ở ruột bị ảnh hưởng. Một số loại thuốc được sử dụng cho bệnh viêm loét đại tràng, chẳng hạn như sulfasalazine, azathioprine và mercaptopurine, cũng có thể gây thiếu máu.
Với thể nhẹ, không có triệu chứng, với thể nặng hơn thì thiếu máu, các triệu chứng chính là mệt mỏi dai dẳng và mệt mỏi, khó thở, đau đầu và suy nhược toàn thân.
Tóm tắt:
Các vấn đề xảy ra với bệnh nhân viêm đại tràng co thắt ở ngoài phạm vi đường ruột hiện nay vẫn chưa xác định được nguyên nhân cụ thể, nhưng người ta tin rằng tất cả những biến chứng này xảy ra do hệ thống miễn dịch của cơ thể phản ứng không đầy đủ. Hệ thống miễn dịch trở nên siêu phản ứng (một phản ứng miễn dịch hoạt động quá mức) khi bị mầm bệnh xâm nhập, dẫn đến viêm ở các bộ phận khác của cơ thể cũng như trong ruột. Vẫn chưa biết lý do tại sao một số người bị nó và những người khác thì không.
Có khả năng là bạn không có bất kỳ biến chứng nào trong số này, điều quan trọng là phải nhận biết được chúng và đi khám bác sĩ nếu bạn gặp bất kỳ thay đổi nào về cảm giác của mình. Hãy nhớ rằng: xác định các biến chứng toàn thân có thể là yếu tố then chốt để kê đơn điều trị hiệu quả hơn.
Mời bạn theo dõi thông tin điều trị viêm loét đại tràng trong bài tiếp theo đây: Viêm loét đại tràng – triệu chứng và điều trị.
